Obrada pisanih slova i početno pisanje

Početno pisanje teže je nego početno čitanje. Pisanje nije samo vizuelno-misaona, već motoričko-radna aktivnost. Ono je vezano za pokrete za rad, te više odgovara motoričkoj prirodi prvačića

Dječije interesovanje treba održavati:

• njihovim optimalnim opterećenjem,
• raznim zadacima, 
• stimulativnim podsticajima, 
• hrabrenjem,
• bodrenjem,
• odavanjem priznanja za marjivost i upornost,
• uvažavanjem napredovanja i isticanjem postignuća.

Većina savremenih metodičara preporuuje da djeca pišu nalivperom ili hemijskom olovkom od početka reda, s lijeva na desno, linijom jednake debljine, povlačenjem u svesci "širokih" linija.

Za razliku o monografske i grupne obrade pisanih slova u okviru kompleksnog postupka, djeca ne uče pisanje pojedinačnih pisanih slova nego odmah pišu jednosložne i kratke riječi, što bitno uslovljava sadržaje i načine vježbanja, tempo napredovanja, evidenciju naučenih slova i ostale specifičnosti nastave početnog pisanja po kompleksnom postupku.

Primjenom monografskog ili grupnog postupka obrađuje se odvojeno ili uporedo mala i velika pisana slova, a postoji mogućnost da se prvo obradi 10-15 malih pisanih slova, zatim velika.

- Učitelja jednostavno saopštava učenicima koja ćeslova učiti i piše slovo (po slovo ili grupu njih) na tabli u početku reda, uz objašnjavanje kako to čini. Pored pisanog slova, učitelj na tabli piše i štampano slovo kako bi se uočile razlike i sličnosti.

Slijedi samostalno vježbanje u pisanju dva do tri reda slova. Učitelj treba da insistira na jednom neprekidnom povlačenju ruke dok oblikuje cijelo pisano slovo i cijelu riječ. Tako će brzo i lijepo pisati slova i pravilno povezivati u riječima. Pogrešno formirane navike teško je eliminisati.

- Učitelj povremeno izvodi pojedinca da na tabli napiše slovo ili riječ tolerantno ukazujući na eventualne greške. On prati samostalna vježbanja u sveskama, pohvaljuje učenike, vrši korekcije, pruža individualnu pomoć, a tipične greške prikazuje i ispoljava na tabli. Pozitivna je praksa da učitelji jedanput nedeljno nose učeničke sveske kući da bi ih pregledali, eventualno korigovali, pa i ocijenili. Pisanje daje više nego čitanje mogućnost za prikladnu, primjerenu i individualizovanu domaću zadaću.

U cilju usvajanja i usavršavanja elementarne pismenosti, učitelj organizuje sa učenicima različite oblike pismenih vježbi, kao što su:

• prepisivanje,
• diktat,
• pismeno odgovaranje na usmeno pitanje,
• zajednička pisma,
• vježba po nizu napomena,
• smaostalni pismeni sastavi.

Uporedo sa učenjem pisanja produžuje se učenje čitanja.

Prethodna Sljedeća

Usvajanje štampanih slova i ščitavanje

Početno čitanje podrazumijeva poznavanje pojedinih glasova. Pod rukovodstvom učitelja učenici uče (upoznaju, prepoznaju, identifikuju, pamte, modeluju, piše, izgovaraju njima označene glasove) slova i odmah to znanje primjenjuju u ščitavanju i čitanju (prvo kraćih lakših, zatim dužih, težih).

Učenici usvajaju slova i uče čitanje, aktivno učestvujući u različitim i dinamički organizovanim vježbama na času:

• izdvajanje, uočavanje i izgovaranje glasa ili glasova,
• govorna vježba o sadržaju slike ispod koje je napisana riječ koja započinje slovom koje se tog časa obrađuje, dvije ili više riječi čija se početna slova obrađuju na času (grupna obrada slova) rečenica koja se ščitava, čita i analizira, a učnici usvajaju slova po samoizboru,
• pokazivanje, upoznavanje, prepoznavanje jednog slova (monografski postupak) grupe slova (grupna obrada) ili istih slova (kompleksni postupak)
• Identifikacija zadanih slova na individualnim slovaricama n razrednoj slovarici, u složenim ili napisanim riječima u novinskim naslovima, reklamama, natpisima, itd.
• Izrada modela slova od štapića, plastelina, papira i sl.
• ukazivanje na sličnost nekih slova i određenih predmeta
• pisanje "crtanje" slova na tavli i u sveskama
• ščitavanje riječi i kraćih rečenica
• sastavljanje i čitanje riječi od zadantih slova i rečenica od zadatih riječi služeći se slovaricama.
• jezičke igre na slovaricama
• rješavanje rebusa, ispunjaljki i ukrštenih riječi
• prva (učiteljeva, horska i individualna) čitanja udženičkih i nepoznatih pripremljenih kraćih tekstova
• razgovor o sadržaju teksta, prepričavanje pročitanog teksta
• vježbe u čitanju (horskom, pojedinačnom, glasnom, tihom, naizmjeničnom, usmjerenom, a kasnije izražajnom, fleksibilnom)
• dopunjavanje započete rečenice
• pisanje riječi i kraćih rečenica štampanim slovima
• likovno ilustrovanje sadržaja pročitanog teksta
• predvježbe za pisanje

Ščitavanje se sastoji u polaganom, jasnom i neprekidnom izgovaranju, "otezanju", povezivanju i slijevanju svakog glasa sa ljedećim glasom u glasovnu  i značenjsku cjelinu- riječ. Pravilno je glasno ščitavanje gdje se otegnuto izgovaraju svi glasovi, a nije pravilno glasovno ščitavanje u okviru koga se otegnuto izgovaraju samo vokali.

Npr: PRAVILNO -> k-k-k-k-i-i-i-i-š-š-š-š-a-a-a-a          m-m-m-m-a-a-a-a-m-m-m-m-a-a-a-a                                                 l-l-l-l-a-a-a-a-s-s-s-s-t-t-t-t-a-a-a-a

NEPRAVILNO -> K-i-i-i-i-š-a-a-a-a       Ki-Ša             m-a-a-a-m-a-a-a

Kontinuirano polagano izgovaranje ili otezanje pojedinih glasova u ščitavanju ima opravdanja i smisla samo u početku., a zatim treba da ščitavanje postepeno prerasta u čitanje. Učitelj ne treba sa insistira na brzini ščitavanja, ali ne treba otezati u izgovaranju glasova više nego što je to nužno.

U početku ščitavanja vrši se uočavanje glasova u riječi (analiza) i ssastavljanje riječi od njihovih elemenata-glasova (slova) sinteza. Učenik treba da pokaže svako slovo kažiprstom čitajući nagla "otegnuto" slovo po slovo, i to suglasnike i samoglasnike. Prve riječi su kratke, poznae i njima se dodiruju suglasnici i samoglasnici (MIŠA..), a kasnije se ščitavaju i duže, manje poznate riječi gdje se dodiruju suglasnici (MRAV, ZDRAVLJE, TRNJE...).

Posebnu važnost imaju učiteljeva horska ščitavanja jer služe kao uzorni modeli prvačiću. Jezičke igre sastavljanja riječi od pokretnih slova (izostavljanjem, premještanjem, dodavanjem slova u sastavljenoj riječi) doprinosi učvršćivanju slike slova u svijesti učenika i njegovom osposobljavanju da pravilno slijeva (ščitava) glasove u riječima novog značenja.

Kada se uspješno obave vježbe govornog ščitavanja i kada ono preraste u čitanje, prevladana je najteža prepreka u učenju početnog čitanja, i nastaje etapa daljg izgrađivanja tehnike i razvijanje logike različitih vrsta čitanja.

Prethodna Sljedeća

IV - TEST PISANJA

• Pisanje pisanih slova

___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
(Za bilo koja napisana slova 1 bod, svega 10 bodova)            /_____/

• Pisanje riječi i rečenica pisanim slovima

___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________

Procjena rezultata pisanja:

- Većina slova pravilno oblikovana,
   ali nepravilno povezana u riječima:         1-3 boda

- Djelimično pravilna povezanost

   slova u riječima:                                    4-9 bodova

- Pretežno pavilno povezana slova

   u riječima:                                           10-14 bodova

- Pravilno povezana sva (ili gotovo sva)
   slova u riječima:                                  15-20 bodova

                                                                                            /_____/

III – TEST ČITANJA

Dijete čita tekst bez naslova (primjer novog teksta)

JEDNO MAČE TUŽNO MIJAUČE. ISPRED NJEGA
STOJI KRUPAN PAS I LJUTITO LAJE. MALO DALJE
STOJE DVA DJEČAKA. POSMATRAJU ŠTA ĆE BITI.
IZ KUĆE IZAĐE ŽENA. ONA OTJERA PSA I VIKNE DJEČACIMA:
-ZAR VAS NIJE STID?
-ZAŠTO? PA NISMO NIŠTA URADILI!
-BAŠ ZATO! –REČE LJUTITO ŽENA.

• Tehnika čitanja

o   Poznavanje slova (ne čita): za 10 slova po 1 bod ili 1-3 boda

o   Sricanje:              4-6 bodova

o   Ščitavanje:         7-12 bodova

o   Čitanje:            12-15 bodova

• Logika čitanja (razumijevanje pročitanog):

o   Ne pokušava da prepriča (reprodukovano) pročitano: 0 bodova

o   Pokušava da prepriča pročitano,ali slabo uspijeva,
reprodukuje do 3 pojma:                                          1-3 boda

o   Zadovoljavajući nivo prepričavanja,
reprodukuje 4-6 pojmova:                                        4-6 bodova

o   Uspješno prepričava, reprodukuje 7-9 pojmova,
razumije većinu sadržaja:                                           7-9 bodova

o   Vrlo uspješno prepričava, reprodukuje 10 i više
pojmova uz potpuno razumijevanje sadržaja
pročitanog teksta:                                                  10-12 bodova

o   Daje adekvatan naslov pročitanom tekstu:
                                                                                 1-3 boda
                                                                                                      /_____/

II - TEST POZNAVANJA SLOVA

•  Poznavanje velikih štampanih slova

A             E             I              O            U            S            
Š             M            Z              Ž            R            V            
N             F            K              Č            J            G           
C             L             T              Ć            P            B            
D             Đ            NJ            H           DŽ          LJ

(Za poznavanje 6 slova po 1 bod – ukupno 5 bodova)                                   /_____/

• Pisanje velikih štampanih slova

__________________________________
__________________________________

(Za napisanih 6 slova po 1 bod – ukupno 5 bodova)                                      /_____/

• Poznavanje malih štampanih slova

a             e             i              o              u              s             
š             m            z              ž              r              v            
n              f             k             č              j              g            
c              l             t              ć              p             b            
d             đ            nj             h             dž            lj

(Za poznavanje 6 slova po 1 bod – ukupno 5 bodova)                                   /_____/

• Za prepoznavanje velikih pisanih slova

(Za prepoznavanje 6 pisanih  slova po 1 bod – ukupno 5 bodova)                  /_____/

I - TEST GOVORNE SPOSOBNOSTI

• Slobodno jezičko izražavanje

• pričanje uz pomoć sagovornika (ispitivača), 1-3 boda       /_____/

• samostalno i cjelovito pričanje, 4-6 bodova                     /_____/
• razvijenost (pasivnog i aktivnog) rječnika
  (raznovrsnost adekvatnog poimanja i upotrebe riječi)
  - ispodprosječna,          1 bod
  - prosječna,                  3 boda
  - iznadprosječna,          5 bodova                                   /_____/
• Reprodukcija kraćeg sadržaja (priče)
  (Ispitivač priča ispriču. Navodimo mogući primjer priče)
  
  
  NEZGODA
  MARKO SE RANO PROBUDIO. UMIO SE. POGLEDAO JE KROZ PROZOR. BILO JE HLADNO. PADALA JE KIŠA. MARKO JE OBUKAO TOPLO ODIJELO. OBUO JE NOVE CIPELE. UZEO JE KIŠOBRAN. POŽURIO JE U ŠKOLU. OKLIZNUO SE.PAO JE U BLATO. NIJE ZNAO ŠTA DA RADI.
  

  
  
• Ponavljanje, (prepričavanje, reprodukcija) priče je:
  - stalno podsticano od ispitivača,       1-2 boda
  - povremeno podsticano,                   3-4 boda
  - samostalno i doslovno,                    5-6 bodova
  - samostalno i slobodno,                    7-9 bodova                     /_____/
• Nedostaci u govoru
  
  - uočena sljedeća odstupanja od jezičkog standarda
  (lokalizmi, morfološke i fonemske deformacije):
  ________________________________________
  ________________________________________
                                                                                  0-3 boda   /_____/
  
  - utvrđeni govorni poremećaji (tepanje, mucanje, unjkanje,
  brzopletost): _________________________________
  ___________________________________________
                                                                                  0-5 bodova /_____/